Έθιμα

Αρραβώνας

Επί το πλείστον ο αρραβώνας γινόταν με προξενιό, δηλαδή κάποιος (προξενητής ή προξενήτρα) μεσολαβούσε και κανόνιζε τη γνωριμία του ζευγαριού. Ο προξενητής πήγαινε και κανόνιζε με τους γονείς των νέων τι προίκα θα έδινε η νύφη στο γαμπρό και αν έρχονταν σε συμφωνία πήγαιναν στο σπίτι ενός συγγενούς και άλλαζαν τα δαχτυλίδια και συγχρόνως όριζαν την ημερομηνία που θα γινόταν το γλέντι (τσιμπούσι) του αρραβώνα.

Εν τω μεταξύ η νύφη και οι συγγενείς της νύφης έπλεκαν κάλτσες μάλλινες (τσιρέπια) και τα δώριζαν στους συγγενείς του γαμπρού. Στους πολύ κοντινούς δώριζαν και πουκάμισα. Ο γαμπρός και οι συγγενείς του έκαναν δώρα στη νύφη.

Στο γλέντι των αρραβώνων τραγουδούσαν «Κρασί μ’ σε πίνω για καλό», τσουγκρίζοντας τα ποτήρια και λέγοντας ευχές.

Γάμος

Δεκαπέντε μέρες πριν τα στέφανα περίπου, ο πατέρας του γαμπρού πήγαινε στο σπίτι της νύφης και “έδιναν λόγο” επικυρώνοντας τον γάμο. Μια βδομάδα πριν τα στέφανα, από Δευτέρα, ξεκινούσε ο γάμος. Οι μητέρες καλούσαν το “πρώτο σόι”, τα αδέρφια τους.
Στο σπίτι της νύφης συγκεντρώνονταν συγγενείς και φίλοι να τελειοποιήσουν τυχόν προικιά, διότι την Πέμπτη το πρωί έπρεπε να εκθέσουν την προίκα. Έδεναν σχοινιά στην αυλή του σπιτιού και άπλωναν τα προικιά, συνήθως κεντήματα και ρούχα, μέχρι το μεσημέρι και τα μάζευαν το απόγευμα επειδή το βράδυ έπρεπε να αναπιάσουν τα προζύμια.

Στο σπίτι του γαμπρού το ανάπιασμα γινόταν πιο πανηγυρικά. Χόρευαν και έριχναν τουφεκιές.

Το κάλεσμα των υπόλοιπων συγγενών και φίλων γινόταν την Πέμπτη με κάποιες από τις κοπέλες με κουφέτα τυλιγμένα με χρωματιστά σελοφάν, κατά προτίμηση κόκκινα.

Την Παρασκευή στο σπίτι του γαμπρού και της νύφης ξεκινούσε το γλέντι επίσημα πια με φαγητό.

Την Πέμπτη στο σπίτι της νύφης οι κοπέλες έκοβαν τον “κοφτό”, σιτάρι σκληρού τύπου κομμένο στο χειρόμυλο, ενώ οι παρευρισκόμενοι έριχναν λεφτά. Την ίδια μέρα οι φίλοι του γαμπρού πήγαιναν για ξύλα με τα γαϊδούρια και μαζί με τα ξύλα που έκοβαν για να μαγειρευτεί ο κοφτός, έτρωγαν και έπιναν. Στο γυρισμό περνούσαν από το σπίτι της νύφης και έριχναν μερικά ξύλα και εκεί. Οι συγγενείς της νύφης τους αλεύρωναν πετώντας τους αλεύρι.

Την Κυριακή το πρωί οι “μπράτιμοι”, οι φίλοι του γαμπρού και της νύφης, με στολισμένες κανάτες πήγαιναν στο σπίτι των συγγενών και τους προσκαλούσαν με κρασί. Στη συνέχεια πήγαιναν χορεύοντας και έπαιρναν την προίκα την οποία φόρτωναν σε κάρο. Στα άλογα έβαζαν μαντήλια ή πετσέτες. Μετά πήγαιναν οι φίλοι και συγγενείς του γαμπρού να φέρουν τον κουμπάρο στο σπίτι και στη συνέχεια έστρωναν τραπέζι με κοφτό. Στον κουμπάρο ετοίμαζαν και κάποιο άλλο φαγητό. Μετά το φαγητό ο κουμπάρος και οι γονείς του γαμπρού πήγαιναν στην εκκλησία. Οι μπράτιμοι ξύριζαν τον γαμπρό και μετά πήγαιναν να πάρουν τη νύφη. Πριν ξεκινήσει η νύφη να πάει στην εκκλησία, οι συγγενείς την χαιρετούσαν συγκινημένοι τραγουδώντας.

Πριν τα στέφανα η νύφη “μαντήλωνε” (πρόσφερε δώρα) τους συγγενείς του γαμπρού. Μετά τα στέφανα πήγαιναν στο σπίτι, έτρωγαν, φιλεύαν τον κουμπάρο και τους πρόσφερε δώρα.

Τα τραγούδια του γάμου ήταν πολλά και ανάλογα με την περίσταση τα τραγουδούσαν.

Όταν πήγαιναν να πάρουν την προίκα από το σπίτι της νύφης τραγουδούσαν τη «Γαρουφαλιά».

Φέρνοντας τη νύφη στην εκκλησία για τα στέφανα τραγουδούσαν «Μπιζέρισα βαρέθηκα» «Μαρή ψηλή μαρή λιγνή» ενώ όταν πλησίαζαν στο προαύλιο του ναού έλεγαν το τραγούδι «Μες στην εκκλησιά μες στην Παναγιά».

Μετά τα στέφανα, όταν το ζευγάρι γύριζε στο σπίτι, τους συνόδευε το τραγούδι «Έβγα μάνα σταυρομάνα» ενώ μετά την είσοδό τους, τραγουδούσαν, για τη νύφη «Άσπρο περιστέρι κι όμορφο πουλί» για τον γαμπρό «Τρία πουλάκια τα καημένα».

Χριστούγεννα

Την πρώτη μέρα 25/12 και τη δεύτερη 26/12 των Χριστουγέννων οι κοπέλες έβγαιναν στην πλατεία και χόρευαν. Την τρίτη, του Αγίου Στεφάνου, έσφαζαν τα γουρούνια, έφτιαχναν την “καλή τηγανιά” (χρησιμοποιώντας όλα τα μέρη του ζώου), φούσκωναν τα έντερα για τα λουκάνικα και έλιωναν το “παστό” (λίπος γουρουνιού) να βγάλουν “λίπα” και “τσιγαρίδες” (αρωματικό έδεσμα με λιπαρά χοιρινά κομμάτια κρέατος).

Των Φώτων πήγαιναν στο ποτάμι του χωριού για τον αγιασμό των υδάτων. Μετά το μυστήριο οι κοπέλες χόρευαν και οι άντρες “μπδούσαν τς τρεις” για να δούνε ποιος θα πηδήξει περισσότερο.

Τις μέρες των Χριστουγέννων χόρευαν, μεταξύ άλλων, το τραγούδι «Βγάτε κορίτσια στο χορό».

Απόκριες

Ντύνονταν μικροί μεγάλοι με αυτοσχέδιες φορεσιές (“αράπδες”) και πήγαιναν στα σπίτια. Οι μικροί να μαζέψουν κεράσματα (λουκούμια, καραμέλες) και οι μεγάλοι για να διασκεδάσουν. Της Τυρινής (η Κυριακή πριν την Καθαρά Δευτέρα) τα παιδιά πήγαιναν στους νονούς τους να πάρουν χαλβά και δώρα.

Στην οικογένεια το βράδυ της Τυρινής ο παππούς έκανε χάσκα με το σκληρό χαλβά.

Κλείδωνα

Την παραμονή της Πρωτομαγιάς οι κοπέλες φτιάχνανε ένα μπουκέτο με λουλούδια. Ανάμεσα στα λουλούδια βάζανε τα “σπαθιά”, ένα είδος ίριδας, ενός φυτού με πράσινα φύλλα που μοιάζουν με σπαθί και λευκά ή μπλε άνθη. Τα “σπαθιά” συμβόλιζαν τους άντρες της οικογένειας. Όσους άνδρες είχε η οικογένεια τόσα φύλλα τοποθετούνταν.

Κανόνιζαν σε ποιο σπίτι θα τραγουδήσουν τα κλείδωνα. Έπρεπε αυτό το σπίτι να είναι σε σταυροδρόμι και να έχει καλή τουλούμπα που να βγάζει εύκολα νερό. Σε ένα μεγάλο καζάνι ρίχνανε νερό και μέσα βάζανε τα μπουκέτα. Τα τραγουδούσαν δυο βράδια και το τρίτο βράδυ αφού χόρευαν, τα έβγαζαν και τα έριχναν στις σκεπές των σπιτιών για καλή τύχη.

Λαζαρόπιττες

Για τις Λαζαρόπιττες, σε κάθε σπίτι μαζεύονταν ομάδες κοριτσιών, το Σάββατο των Αγίων Θεοδώρων. Μια διοργανώτρια γυναίκα, που στο σπίτι της γινόταν το έθιμο, μάζευε το “μπλούκι”, την παρέα από τις κοπέλες. Το καλύτερο μπλούκι ήταν αυτό που είχε είκοσι ή περισσότερες.

Στο σπίτι που είχε κανονιστεί να γίνει το έθιμο, πήγαιναν φασόλια, λάδι και αλεύρι για τη φασολάδα και για τις πίτες που θα έφτιαχναν οι μητέρες των κοριτσιών.

Το πρωί οι κοπέλες πήγαιναν στην περιοχή “Στης Παναγίας τα πλατάνια” που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του χωριού κατά μήκος του ποταμού, τραγουδώντας για να μαζέψουν λουλούδια και να χορέψουν. Γυρνώντας τις περίμεναν οι νεαροί και “σταύρωναν” τις κοπέλες στο δρόμο με τριχιές (σχοινιά). Οι συγγενείς γυναίκες που βρίσκονταν στο δρόμο μετά από τους νεαρούς, έδιναν στραγάλια στις αρραβωνιασμένες.

Όταν η κάθε ομάδα έφτανε στο σπίτι της διοργανώτριας, έτρωγε τη φασολάδα και τις πίτες και στη συνέχεια χόρευαν με ζωντανή μουσική που πλήρωναν οι συγγενείς με “κεράσματα”.

Πάσχα

Το Σάββατο του Λαζάρου τα κορίτσια σε μικρές παρέες τραγουδούσαν από σπίτι σε σπίτι τον Λάζαρο (Ήρθε ο Λάζαρος ήρθαν τα βάγια, ήρθε η Κυριακή που τρων τα ψάρια…), κρατώντας ένα καλάθι και τον Λάζαρο. Ο Λάζαρος ήταν μια κούκλα που την έφτιαχναν τα κοριτσάκια χρησιμοποιώντας μια σκούπα από χορτάρι.

Την Μεγάλη Πέμπτη τραγουδούσαν τα αγόρια (Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα…). Αυτά είχαν ένα καλάθι και μια εικόνα του εσταυρωμένου ή τον σταυρό.

Το Μεγάλο Σάββατο πήγαιναν οι νονοί τα κουμπαριάτικα (ρούχα, αυγά κόκκινα και λαμπάδα για την Ανάσταση) στα βαφτιστήρια τους.

Το απόγευμα της Κυριακής στον εσπερινό της αγάπης στο προαύλιο του Ναού οι νέες χόρευαν.
Τη Δευτέρα του Πάσχα, μετά τη Θεία Λειτουργία γινόταν η περιφορά της εικόνας της Παναγίας. Ύστερα βγαίνανε στην Παναγιόπετρα για να παραδώσουν την εικόνα της Παναγίας στους κατοίκους του Αχλαδοχωρίου. Εκεί οι νέες χόρευαν.

Σε όλη τη διάρκεια της περιφοράς της Παναγίας στα αρραβωνιασμένα ζευγάρια, οι συγγενείς του γαμπρού βάζανε στις αρραβωνιασμένες κοπέλες αυγά, στραγάλια και φρούτα μέσα σε μαξιλαροθήκες που είχαν τα ζευγάρια μαζί τους ως τσάντες.

Τους Γιώργηδες τους γιόρταζαν την Τρίτη της Πασχαλιάς εξ’ αιτίας της περιφοράς της εικόνας της Παναγίας που γινόταν τη Δευτέρα του Αγίου Γεωργίου.

Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα μετά τον εσπερινό, στο προαύλιο του ναού, τη Δεύτερη μέρα της Πασχαλιάς το πρωί στην Παναγιόπετρα, την ώρα που έφευγε η εικόνα της Παναγίας καθώς και την Τρίτη μέρα μετά τη Θεία Λειτουργία στο εξωκλήσι του Αη Γιώργη, οι νέες χόρευαν τραγουδώντας τα παρακάτω τραγούδια: «Τα δυο αδέρφια», «Μια Μάρω απ’ τα Γιάννενα», «Τ’ Αη Γιώργη η μάνα» και «Βρυσίτσα».

Μοιρολόγια

Μετά τα τραγούδια των γιορτών και τις χαράς έχουμε τραγούδια λύπης για τους ανθρώπους που φεύγουν απ’ αυτή τη ζωή και που μοιρολογίστρες τα τραγουδούσαν στις κηδείες.